ಖಜುರಾಹೊ ವಿಷ್ಣು ವಿಗ್ರಹದ ರಹಸ್ಯ: ಶಿರಚ್ಛೇದವೇ ಅಥವಾ ಅಪೂರ್ಣ ಶಿಲ್ಪವೇ?

ಭೋಪಾಲ್: ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಖಜುರಾಹೊದಲ್ಲಿರುವ ಜವಾರಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿನ ಶಿರರಹಿತ ವಿಷ್ಣು ವಿಗ್ರಹದ ಕುರಿತು ಭಾರತದ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ (ಸಿಜೆಐ) ಬಿ.ಆರ್. ಗವಾಯಿ ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಹೇಳಿಕೆಯು ಹೊಸ ಚರ್ಚೆಗೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿದೆ. ಈ ಏಳು ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ವಿಗ್ರಹದ ತಲೆಯನ್ನು ವಿದೇಶಿ ದಾಳಿಕೋರರು ನಾಶಪಡಿಸಿದರೇ ಅಥವಾ ಶಿಲ್ಪಿಗಳು ಅದನ್ನು ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬಿಟ್ಟರೇ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಇದೀಗ ಮುನ್ನೆಲೆಗೆ ಬಂದಿದೆ.

ವಿಗ್ರಹದ ಪುನಃಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಕೋರಿ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಅರ್ಜಿಯ ವಿಚಾರಣೆ ವೇಳೆ, “ಇದು ಕೇವಲ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕಾಗಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಅರ್ಜಿ. ನೀವೇ ಹೋಗಿ ದೇವರನ್ನು ಕೇಳಿ. ನೀವು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಪರಮ ಭಕ್ತರಾಗಿದ್ದರೆ, ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮತ್ತು ಧ್ಯಾನ ಮಾಡಿ,” ಎಂದು ಸಿಜೆಐ ಗವಾಯಿ ಅರ್ಜಿದಾರರಿಗೆ ಹೇಳಿದ್ದರು. ಈ ಹೇಳಿಕೆಯು ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕ ಚರ್ಚೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದ್ದು, ವಿಗ್ರಹದ ಹಿಂದಿನ ರಹಸ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಕುತೂಹಲ ಕೆರಳಿಸಿದೆ.

ಕಾಣೆಯಾದ ಶಿರದ ಹಿಂದಿನ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು

ಈ ಶಿರರಹಿತ ವಿಗ್ರಹದ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವು ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದವುಗಳೆಂದರೆ:

ವಿದೇಶಿ ದಾಳಿಯ ವಾದ:

ಇತಿಹಾಸಕಾರರ ಪ್ರಕಾರ, ಭಾರತದ ಅನೇಕ ದೇವಾಲಯಗಳಂತೆ ಈ ವಿಗ್ರಹದ ತಲೆಯನ್ನು ವಿದೇಶಿ ದಾಳಿಕೋರರು ನಾಶಪಡಿಸಿರಬಹುದು. ವಿಗ್ರಹದ ದೇಹದ ಉಳಿದ ಭಾಗಗಳು ಸುಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದು, ಕೇವಲ ತಲೆಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ಒಡೆದಿರುವುದು ಈ ವಾದಕ್ಕೆ ಪುಷ್ಟಿ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಬುಂದೇಲ್‌ಖಂಡ್ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ಮಹಮದ್ ಘಜ್ನಿ ಮತ್ತು ಮೊಹಮ್ಮದ್ ಘೋರಿಯಂತಹ ದಾಳಿಕೋರರು ದಾಳಿ ನಡೆಸಿದ ಇತಿಹಾಸವಿದೆ.

ಅಪೂರ್ಣ ಕಾಮಗಾರಿಯ ಸಿದ್ಧಾಂತ:

ಇನ್ನೊಂದು ವಾದದ ಪ್ರಕಾರ, ಶಿಲ್ಪಿಗಳು ಈ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿರಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಉಳಿದಿರುವ ಅನೇಕ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ವಿಗ್ರಹಗಳಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ನರ್ಮದಾ ನದಿಯ ನಾಭಿ ಸ್ಥಳವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾದ ನೇಮಾವರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಚಂದೇಲ ಶೈಲಿಯ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಭೋಪಾಲ್‌ನ ಬೃಹತ್ ಶಿವಲಿಂಗವಿರುವ ಭೋಜೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿವೆ.

ಐತಿಹಾಸಿಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ

ಪುರಾತತ್ವ ತಜ್ಞ ಶಿವಾಜಿ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಅನೇಕರು ಪ್ರತಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ದಾಳಿಯನ್ನು “ಮೊಘಲ್ ದಾಳಿ” ಎಂದು ತಪ್ಪಾಗಿ ಭಾವಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಮೊಘಲರು 1526ರ ನಂತರ ಬಂದರು, ಅದಕ್ಕೂ 300 ವರ್ಷಗಳ ಮೊದಲೇ ದೇವಾಲಯಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಗಳು ನಡೆದಿದ್ದವು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ 13 ರಿಂದ 16ನೇ ಶತಮಾನದ ನಡುವೆ.

ಖಜುರಾಹೊ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಚಂದೇಲ ರಾಜವಂಶವು ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿಯಾಗಿತ್ತು. 11ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮಹಮದ್ ಘಜ್ನಿ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದಾಗ, ಚಂದೇಲರು ರಾಜಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಖಜುರಾಹೊವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ನಂತರ 15ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಸಿಕಂದರ್ ಲೋದಿ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿದ ಬಳಿಕ, ಖಜುರಾಹೊ ದೇವಾಲಯಗಳು ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಮರೆಯಾಗಿದ್ದವು.

ಪೂಜೆ ನಿಲ್ಲಿಸುವ ತಂತ್ರ

ನಾಗರ ಶೈಲಿಯ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕೆಡವುವುದು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಿದ್ದರಿಂದ, ದಾಳಿಕೋರರು ಪೂಜೆ ನಿಲ್ಲಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಮುಖ್ಯ ವಿಗ್ರಹದ ತಲೆಯನ್ನು ಒಡೆಯುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂಬ ವಾದವೂ ಇದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಜವಾರಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಯಾರು ಒಡೆದರು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ನೇರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾವೆಗಳಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ, ಈ ಶಿರರಹಿತ ವಿಗ್ರಹದ ಹಿಂದಿನ ನಿಖರ ಕಾರಣ ಇಂದಿಗೂ ನಿಗೂಢವಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿದೆ.