ಭಾರತ-ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನಡುವಿನ ಸಂಘರ್ಷ, ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನದ ಬಂಡುಕೋರರಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಘೋಷಣೆ, ಪಾಕ್ ವಿರುದ್ಧ ಬಲೂಚ್‌ಗಳ ಹೋರಾಟದ ನಡುವೆ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನ ಮತ್ತು ಪಂಜಾಬ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿರುವ ಎರಡು ಪ್ರಾಚೀನ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯಗಳು; ರಾಜಕೀಯ ಸವಾಲುಗಳ ನಡುವೆಯೂ ಭಾರತದೊಂದಿಗೆ ಆಳವಾದ ಐತಿಹಾಸಿಕ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವಿಚಾರ ಮುನ್ನೆಲೆಗೆ ಬಂದಿದೆ.
ಹೌದು, ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನದ ಹಿಂಗ್ಲಜ್ ಮಾತಾ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಪಂಜಾಬ್‌ನ ಕಟಾಸ್ ರಾಜ್ ದೇವಾಲಯ ಸಮೂಹಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದ ಹಿಂದೂಗಳಿಗೆ ಪವಿತ್ರ ತಾಣಗಳಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಉಪಖಂಡದ ಅವಿಭಜಿತ ಪರಂಪರೆಯ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಗಳಾಗಿವೆ.
ಹಿಂಗ್ಲಜ್ ಮಾತಾ ದೇವಾಲಯ: ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನದ ಶಕ್ತಿಪೀಠ
ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪ್ರಾಂತ್ಯವಾದ ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನದ ಲಾಸ್ಬೆಲಾ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂಗೋಲ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನದ ಕಲ್ಲಿನ ಬೆಟ್ಟಗಳ ನಡುವೆ ಹಿಂಗ್ಲಜ್ ಮಾತಾ ದೇವಾಲಯವಿದೆ. ಇದು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ 51 ಶಕ್ತಿಪೀಠಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪವಿತ್ರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಪುರಾಣಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ದೇವತೆ ಸತಿಯ ದೇಹದ ಭಾಗಗಳು ಬಿದ್ದ ಸ್ಥಳಗಳು ಶಕ್ತಿಪೀಠಗಳಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟವು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹಿಂಗ್ಲಜ್‌ನಲ್ಲಿ ಸತಿಯ ಶಿರ ಬಿದ್ದಿತು ಎಂಬುದು ಪ್ರತೀತಿ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ದುರ್ಗಾದೇವಿಯ ಒಂದು ರೂಪವಾದ ಹಿಂಗ್ಲಜ್ ಮಾತೆಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ.
ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನಾನಾ ಭಾಗಗಳಿಂದ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಿಂಧ್ ಮತ್ತು ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನದಿಂದ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಹಿಂದೂ ಭಕ್ತರು ಕಠಿಣ ಯಾತ್ರೆಯ ಮೂಲಕ ಹಿಂಗ್ಲಜ್ ಮಾತಾ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಹಿಂದೂ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕ ಸಂಗತಿಯೆಂದರೆ, ಕೆಲವು ಸ್ಥಳೀಯ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಕೂಡ ಈ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ‘ನಾನಿ ಪಿರ್’ ಎಂದು ಕರೆದು ಗೌರವಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಶತಮಾನಗಳ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಾಮರಸ್ಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ, ಅಸ್ಸಾಂ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಹಿಮಂತ ಬಿಸ್ವಾ ಸರ್ಮಾ ಅವರು ಹಿಂಗ್ಲಜ್ ಮಾತಾ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಶಕ್ತಿ ಆರಾಧನೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರವೆಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ, ಇದು ಭಾರತದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಗಡಿಗಳು ಭೌಗೋಳಿಕ ಗಡಿಗಳನ್ನು ಮೀರಿದೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿ ಎಂದಿದ್ದರು.
ಕಟಾಸ್ ರಾಜ್ ದೇವಾಲಯಗಳು: ಪಂಜಾಬ್‌ನ ಶಿವನ ನೆಲೆ
ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನದಿಂದ ಸಾಕಷ್ಟು ದೂರದಲ್ಲಿ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಪಂಜಾಬ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಚಕ್ವಾಲ್ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಕಟಾಸ್ ರಾಜ್ ದೇವಾಲಯ ಸಮೂಹವು ಇನ್ನೊಂದು ಮಹತ್ವದ ಹಿಂದೂ ತಾಣವಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯ ಸಮೂಹವು ಶಿವನಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದ್ದು, ಇದರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಟಾಸ್ ಸರೋವರ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಪವಿತ್ರ ಕೊಳವಿದೆ. ಹಿಂದೂ ಪುರಾಣಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಶಿವನು ತನ್ನ ಪತ್ನಿ ಸತಿಯ ಮರಣದಿಂದ ದುಃಖಿತನಾಗಿ ಅತ್ತಾಗ ಅವನ ಕಣ್ಣೀರಿನಿಂದ ಈ ಕೊಳ ರೂಪುಗೊಂಡಿತು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಮಹಾಭಾರತದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಪಾಂಡವರು ತಮ್ಮ ವನವಾಸದ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಕಳೆದಿದ್ದರೆಂದು ಇಲ್ಲಿನ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಹೇಳುತ್ತವೆ, ಮತ್ತು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಯಕ್ಷಪ್ರಶ್ನೆ ನಡೆದ ಸ್ಥಳ ಇದೇ ಕಟಾಸ್ ಕೊಳದ ದಂಡೆಯ ಮೇಲೆ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಗಳಿವೆ.
ಕಟಾಸ್ ರಾಜ್ ದೇವಾಲಯ ಸಮೂಹವು 6 ರಿಂದ 10 ನೇ ಶತಮಾನದ ನಡುವಿನ ಅವಧಿಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಗುಪ್ತರ ಕಾಲ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಶಾಹಿ ರಾಜವಂಶಗಳ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ವಿಭಜನೆಯ ನಂತರ ದೇವಾಲಯಗಳ ಸ್ಥಿತಿ ಹದಗೆಟ್ಟಿತ್ತಾದರೂ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಪುನರ್‌ಸ್ಥಾಪನಾ ಕಾರ್ಯಗಳು ನಡೆದಿವೆ. ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿಯಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಹಿಂದೂಗಳು ಇಲ್ಲಿಗೆ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆ ಕೈಗೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನಡುವಿನ ಒಪ್ಪಂದಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸೀಮಿತ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಭಾರತೀಯ ಯಾತ್ರಿಕರಿಗೂ ಕಟಾಸ್ ರಾಜ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಲು ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಭಾರತದೊಂದಿಗಿನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಂಬಂಧ
ಹಿಂಗ್ಲಜ್ ಮಾತಾ ಮತ್ತು ಕಟಾಸ್ ರಾಜ್ ದೇವಾಲಯಗಳು ಭಾರತದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಹೆಜ್ಜೆಗುರುತುಗಳು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದೊಳಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿರುವ ಕುರುಹುಗಳಾಗಿವೆ. ಇವು ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಉಪಖಂಡದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿನಿಮಯಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿವೆ. ಹಿಂಗ್ಲಜ್ ಶಕ್ತಿಪೀಠವು ಭಾರತದ ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ಶಕ್ತಿಪೀಠಗಳಾದ ಅಸ್ಸಾಂನ ಕಾಮಾಖ್ಯಾ ದೇವಾಲಯದೊಂದಿಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕವಾಗಿ ಬೆಸೆದುಕೊಂಡಿದೆ.
ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿಯಂತಹ ಪ್ರಸ್ತುತ ರಾಜಕೀಯ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ, ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಭಾರತದೊಂದಿಗಿನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಂಬಂಧದ ಸಂಕೇತಗಳಾಗಿ ಕೆಲವು ಚರ್ಚೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ಕೆಲವರು ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಭಾರತದ ವಿಶಾಲವಾದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ನಾಗರಿಕತೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾರೆ.
ಸವಾಲುಗಳು ಮತ್ತು ಸಂರಕ್ಷಣೆ
ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನದ ಭದ್ರತಾ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಹಿಂಗ್ಲಜ್ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಒಡ್ಡಬಹುದಾದರೂ, ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತವು ಭದ್ರತಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಕಟಾಸ್ ರಾಜ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಪವಿತ್ರ ಕೊಳದ ನೀರಿನ ಮಟ್ಟ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬ ವರದಿಗಳು ಅದರ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಇರುವ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ.
